خواب یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر است. اگر خواب شما مختل شود، بدون شک عملکرد شما هم تحت‌تاثیر قرار خواهد‌گرفت. بی خوابی یکی از مشکلاتی است که می‌تواند نظم خواب را به هم بزند. اگر شما در خواب خود بی‌نظمی داشته‌باشید، نمی‌توانید روز خوبی را شروع کنید و در انتهای روز با رضایت به خواب‌بروید.
اما چرا به بی‌خوابی دچار می‌شویم؟ علت این مشکل چیست؟ بی‌خوابی نشانه‌ی چه بیماری‌هایی است؟ برای درمان این مشکل چه باید بکنیم؟ به کدام دکتر مراجعه کنیم؟ در صورت دیدن علامت بی‌خوابی، چه کار باید بکنیم؟ اگر این سوالات ذهن شما را درگیر کرده‌است، این مطلب از دکتر مهناز شکروی را تا انتها مطالعه کنید.
منظور از اختلالات خواب چیست؟
به کلیه مشکلاتی که در زمان، کیفیت و مدت خواب ایجاد می‌شوند، اختلال خواب می‌گویند. این اختلال معمولا منجر به پریشانی در طول روز می‌شود. این اختلالات اغلب به شرایط فیزیکی و روانی هم آسیب می‌رسانند. برای مثال این اختلال ممکن است باعث بروز افسردگی، اضطراب، اختلالات شناختی، بیماری‌های قلبی و … شود.
به طور کلی اختلال خواب به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین آنها به شمار می‌رود. شاید مشکلاتی که باعث ایجاد اختلالات خواب می‌شوند، ریشه در مشکلات فیزیکی و روانی داشته باشند. به همین دلیل ارتباط مستقیمی بین سلامتی و اختلال خواب وجود دارد.
این اختلالات ممکن است برای هر شخصی در هر سنی رخ بدهند. با این حال زمانی مشکل محسوب می‌شوند که فرد به طور منظم این اختلالات را تجربه کند. حتی ممکن است فرد در طول شب بین 6 تا 8 ساعت خوابیده باشد، اما در طول روز باز هم احساس خستگی مفرط کند. دلیل این امر نداشتن خواب باکیفیت است.
علائم اختلالات خواب چیست؟
به طور کلی، اختلال خواب انواع مختلفی دارد که با علائم خاص خود ظاهر می‌شوند؛ از رایج‌ترین علائمی که نشان دهنده ابتلا به اختلالات خواب هستند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- صرف زمان طولانی برای خوابیدن (حداقل 30 دقیقه)
- چندین بار در طول شب بیدار شده و هر بار برای خوابیدن مجدد، مشکل دارید
- احساس خواب آلودگی شدید همراه با چرت‌های مقطعی در طول روز
- خروپف کردن با صدای بلند یا نفس نفس زدن در طول خواب
- ایجاد صداهای نامفهوم در حین خواب
- احساس سوزن سوزن شدن و خزش در پاها و بازوها
- تکان خوردن دست و پا در طول خواب
- داشتن تصورات و تجربیات زنده و رویایی در حین خوابیدن
- ضعف عضلانی ناگهانی در حین عصبانیت، ترس یا خندیدن
- نداشتن توانایی حرکت هنگام بیدار شدن
- احساس خستگی در طول روز
- ایجاد تغییرات ناخواسته و غیرطبیعی در برنامه خواب و بیداری
- عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه
- نداشتن تمرکز
- افسرده شدن
- افزایش وزن غیر طبیعی
چه عواملی باعث اختلال خواب می شود؟
در حالت کلی هر عاملی باعث اختلال خواب می شود و اختلال در بخش های مختلف بدن می تواند منجر به بروز اختلالات در خواب شود: اختلال در میزان ترشحات غدد درون ریز، فشار خون های مزمن، بیماری و نارسایی های قلبی، اختلال در سیستم تنفسی فوقانی. تاثیر اختلالات جسمی و فیزیولوژیک بر بی خوابی انکار ناپذیر است اما اختلالات خواب بر اثر مسائل روانشناختی نیز بسیار شایع و قابل بررسی است.
انواع اختلالات خواب کدامند؟
این مورد هم مانند بیماری‌های دیگر دارای انواع مختلفی است. انواع اختلال خواب عبارت‌اند از:
● پاراسومنیا یا خواب پریشی
پاراسومنیا، به گروهی از اختلالات خواب گفته می‌شود که سبب بروز رفتارهای غیرعادی و حرکات عجیب در فرد در زمان خواب می‌گردند. حرف‌زدن در خواب، شب‌ادراری، کابوس شبانه، فشار دادن فک‌ها روی‌هم، دندان‌قروچه و ناله کردن در خواب ازجمله این رفتارها هستند.
● آپنه خواب
به ایجاد وقفه‌های تنفسی در خواب، آپنه خواب می‌گویند. این مورد، مشکل کاملاً جدی بوده و سبب می‌شود اکسیژن کافی به بدن فرد نرسد و فرد در طول خواب دائماً بیدار شود.
● حمله خواب
نارکولپسی یا حمله دائم خواب، به حالتی گفته می‌شود که در آن فرد ناگهان خسته می‌شود و به خواب می‌رود. به این عارضه در اصطلاح خاص بختک می‌گویند، چراکه سبب فلج شدن فرد گردیده و فرد نمی‌تواند بلافاصله بعد از بیدارشدن حرکت کند. حمله خواب، ممکن است، بدون دلیل اتفاق بیفتد اما برخی از بیماری‌ها ازجمله ام‌اس نیز سبب حمله‌ی دائم خواب می‌شوند.
● بی‌خوابی
یکی دیگر از انواع اختلالات خواب رایج، بی‌خوابی است؛ بی‌خوابی به دلایل مختلفی ازجمله استرس، مشکلات هورمونی و سفر به وجود می‌آید و اگر درمان نشود سبب بروز مشکلات عدیده‌ای، همانند عدم تمرکز، اختلال یادگیری و ضعف سیستم ایمنی در فرد می‌شود.
● سندرم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار یا نیاز به تکان دادن شدید پا، یکی دیگر از انواع اختلال خواب است که در برخی افراد با مورمور شدن و سوزش پا همراه است. سندرم پای بی‌قرار، می‌تواند در هر ساعت از شبانه‌روز اتفاق افتد، اما بیشتر در شب رخ می‌دهد.
اختلالات خواب چگونه درمان می شوند؟
درمان اختلالات خواب می تواند بسته به نوع و علت زمینه ای آن ها متنوع باشد. با این وجود، درمان عموما شامل ترکیبی از درمان های پزشکی و تغییرات سبک زندگی است.
درمان های پزشکی
درمان های دارویی و پزشکی برای اختلالات خواب ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
- قرص های خواب
- مکمل های ملاتونین
- دارو های آلرژی یا سرماخوردگی
- دارو های بیماری های زمینه ای ایجاد کننده ی اختلالات خواب
- دستگاه تنفسی یا جراحی (معمولا برای آپنه ی خواب)
- محافظ دندان (معمولا برای دندان قروچه)
تغییرات سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی، مخصوصا در صورت همراه شدن با درمان های پزشکی، می تواند کیفیت خواب شما را تا حد زیادی بهبود دهد. شما ممکن است بخواهید انجام موارد زیر را در نظر بگیرید:
- وارد کردن مقادیر بیشتری از سبزیجات و ماهی به رژیم غذایی خود و کاهش مصرف شکر
- کاهش اضطراب و تشویش از طریق ورزش
- ایجاد یک برنامه ی خواب منظم و پایبند ماندن به آن
- نوشیدن کمتر آب قبل از خواب
- محدود کردن مصرف کافئین، مخصوصا در اواخر بعداز ظهر یا غروب
- کاهش مصرف تنباکو و الکل
- خوردن وعده های کربوهیدراتی کوچک تر قبل از خواب
به خواب رفتن و بیدار شدن در یک زمان مشخص در هر روز نیز می تواند کیفیت خواب شما را به طور چشم گیری افزایش دهد. گرچه ممکن است وسوسه شوید که در تعطیلات بیشتر بخوابید، باید بدانید که خواب بیشتر در تعطیلات، به خواب رفتن و بیدار شدن در طول هفته را مشکل تر می کند.
نتیجه‌گیری
اختلالات خواب درنتیجه عوامل مختلفی در بدن ایجاد می‌شوند که در این مقاله به آنها اشاره کردیم. این اختلالات، اگر درمان نشوند می‌توانند سلامتی فرد را به خطر بیندازند. در حال حاضر روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارند که در این مقاله به مهم‌ترین و رایج‌ترین این روش‌ها اشاره کردیم.
